به نظر من منفعت اصلی روباتی شدن اقتصاد به کل جامعه خواهد رسید زیرا رشد ثروت در جامعه و توزیع عادلانه آن به نفع همه است. اگر نتوانیم در مورد توزیع ثروت با موفقیت عمل کنیم احتمال افزایش نرخ فقر و نابرابری در کشورها بیشتر میشود. اگر شرکتی بخواهد موفق عمل کند باید بتواند اثبات کند که روباتهایش مطابق با استانداردهای پذیرفتهشده در جامعه کار میکنند. بحران نفت ۱۹۷۳ در اکتبر سال ۱۹۷۳ شروع شد. در قرن ۲۱ از بحران بزرگ، عموما به عنوان مثالی برای اقتصاد جهان که تا چه اندازه میتواند تنزل داشته باشد، استفاده میشود و این دوران در ایالات متحده آمریکا با کاهش ارزش سهام در تاریخ ۴ سپتامبر ۱۹۲۹ شروع شد. این امر به قدری جدی است که حتی جغرافیای مرز کشورها در طی زمان تغییر کرده است. زیرا باعث کاهش حجم توریسم و کاهش سفرهای هوایی و حتی کاش سرمایه گذاری در آمریکا شد. بنابراین نمیتوان در مورد تعداد مشاغلی که از سوی روباتها تصاحب میشود و تعداد شغلهایی که از بین میرود نظر دقیقی ارائه داد. من بر این باورم که در مورد سطح نفوذ روباتها در بازارهای کاری آینده نمیتوان نظر روشنی ارائه داد.
این رکود که اولین رکود قرن بیست و یکم است بعد از یک دهه توسعه اقتصادی در ایالات متحده آمریکا ایجاد شد. با توجه به آمار و ارقام موجود جهان آماده پذیرش رکود اقتصادی بسیار عمیق و گسترده شده است. انشتار اعداد این آمار به قدری نا امید کننده است که احتمال میرود که اقتصاد جهان با یک بحران بسیار بزرگ و جدید طی یک سال آتی (حتی کمتر) مواجه شود. اما هم اکنون در با توجه به انتشار آمارهای نگران کننده اقتصادی که در ابتدای این یادداشت به آن اشاره شد، نگرانیها از وقوع یک بحران و رکود عظیم مالی و اقتصادی در اروپا و آمریکا بسیسار شدت یافته است. تحریم باعث ایجاد هرج و مرج برای کشورهای وارد کننده نفت شد و همین امر باعث شد تا قیمت نفت در ایالات متحده تقریباً چهار برابر شود و از ۲.۹۰ دلار در هر بشکه قبل از تحریم به ۱۱.۶۵ دلار در هر بشکه در ژانویه ۱۹۷۴ برسد. در آن دوران اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت عربی اوپک (شامل اعضای عربی اوپک و کشورهای سوریه و مصر) ممنوعیت و تحریم نفت را اعلام کردند. این فهرست بعداً شامل پرتغال، آفریقای جنوبی و رودزیا (زیمبابوه امروزی) شدند. برخی از تحلیل گران زمان آغاز رکود اقتصادی آمریکا را پاییز سال ۲۰۰۱ میلادی اعلام میکنند، ولی واقعیت این است که رکود اقتصادی این کشور از تابستان سال ۲۰۰۰ میلادی شروع شد و در سال ۲۰۰۱ میلادی به نقطه اوج خود رسید.
پس از گذشت دو سال از خاتمه دوره رکورد بزرگ مالی، نرخ بیکاری همچنان بالای ۹ درصد باقی ماند. باید متذکر شد چند سال پس از وقوع بحران مالی یاد شده در سال ۱۹۳۹ جنگ جهانی دوم شروع شد. کارشناسان اقتصادی معتقدند که آمارهای منتشر شده تورمی از کشورهای جهان میتواند یک سونامی و بحران بسیار بزرگ و طولانی اقتصادی در سطح جهانی را رقم بزند. استفاده از روباتها هزینه فعالیتهای صنعتی و تولیدی را کم میکند و ارزش افزوده فعالیتهای اقتصادی را بیشتر میکند. چگونه میتوان اثرات منفی این بحران را کم کرد و تبعات اقتصادی منفی آن روی زندگی کارگران بیکارشده را تقلیل داد؟ به نظر من مشاغل کمدرآمدی که نیاز به حضور فیزیکی فرد دارد باید به روباتها واگذار شود زیرا در درازمدت هزینه استفاده از روباتها برای این کارها کم است. بدون شک استفاده گسترده از روباتها در اقتصاد در کوتاهمدت و بلندمدت اثرات زیادی خواهد داشت. بانکها نیز از این نقدینگی برای اعطای تسهیلات اعتباری کوتاهمدت استفاده میکنند.
رکود اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۰۰-۲۰۰۱ میلادی نیز یکی از بزرگترین رخدادهای اقتصادی جهان محسوب میشود. گفتنی است که ایستایی بزرگ به رکود گسترده اقتصادی جهان، یک دهه پیش از آغاز جنگ جهانی دوم اطلاق میشود. گفتنی است که تا سال ۲۰۱۲، دولت آمریکا توانست از محل سهامی که پیشتر در سال ۲۰۰۸ از شرکت AIG تملک کرده بود، ۲۲.۷ میلیارد دلار سود کسب کند. البته باد متذکر شد امریکا و کشورهای غربی به دنبال کسب منافع جدید خود در برخی کشورها به جهتت دسترسی به منابع متععد جهت پوشش زیانهای اقتصادی کشورهای خود بودند. این بحران نقش مهمی در شکست کسب و کارهای کلیدی، کاهش ثروت مصرفکنندگان که تا میلیاردها دلار تخمین زده شده، است؛ و یک رکود سنگین و بی سابقه در فعالیتهای اقتصادی که منجر به رکود جهانی سالهای ۲۰۱۲الی ۲۰۰۸ شد، همچنین این رخ داد موجب شد تا بحران بدهی اروپا بشدت افزایش پیدا کرده و قاره اروپا نیز از گزند این رکود در امان نماند، اما آیا به مانند دیپر بحرانهای اقتصادی که با هم مرور کردیم، بحران مالی ۲۰۰۸ نیز داری تبعات خاص خود بود. در جریان بحران مالی بوجود آمده طی سالهای ۲۰۰۸ الی ۲۰۱۲ و شکننده شدن شدن اقتصاد اروپا و آمریکا، برگ جدیدی در کشورهای عربی رقم خورد.
ایجاد فرصت شغلی و افزایش درآمد مردم سبب شد تا هزینههای مصرفی افزایش یابد و اقتصاد دوباره در مسیر رشد قرار گیرد. حمله آمریکا به افغانستان همچون دیگر جنگهای این کشور سبب راه اندازی شدن شمار زیادی از کارخانههای سلاح سازی و افزایش تولید در بسیاری از کارخانههای تولیدی این کشور شد و برای میلیونها آمریکایی که در اثر رکود بیکار شده بودند فرصت شغلی ایجادکرد. جالب است بدانیم فقط ۷ سال پس از بحران نفتی ایجاد شده و تبعات اقتصادی آن، جنگ بین دو کشور بزرگ صادرکننده نفت (ایران-عراق) در خاورمیانه شکل گرفت. در ۲۰ مارس ۲۰۰۳ کشور آمریکا با همکاری بریتانیا با حمله به عراق خاک این کشور را تصرف و صدام حسین را از قدرت برکنار کرد. باید قبول کنیم که دامنه سیستم اطلاعاتی -اقتصادی ایالات متحده آمریکا، بسیار قوی و یکپارچه است و صاحبان قدرت و ثروت قطعا بسیار زودتر با خبر از وقوع اتفاق احتمالی هستند. این اتفاق والاستریت را به وحشت انداخت؛ تا جایی که میلیونها سرمایهگذار پولهای خود را از بازار بیرون کشیدند.. نرخ اشتغال و کاهش شدید تولید از پیامدهای این اتفاق بود. برای خودکفاتر شدن، تلاش شد تا تولید نفت داخلی افزایش یابد و از منابع سوخت جایگزین استفاده شود. اگر به مرور گذشته بازارهای مالی در سطح جهان نگاه ژرف داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که زمانی که ابر قدرتهای جهان دچار شوکهای تورمی و و بحرانهای اقتصادی بزرگ شده اند، جامعه جهانی آبستن رویدادهای جدید و بسیار مهم بوده است.
متاسفانه باید اذعان داشت تحولات مهم اقتصادی در جهان میتوانند مقدمات چهره جدیدی از وقایع مهم سیاسی در آینده نه چندان دور باشند. وضعیت، اما در وال استریت در ادامه و در تابستان ۲۰۰۸ بغرنجتر شد. این بحران تهدیدی برای فروپاشی موسسات مالی بود که توسط نجات بانکها توسط دولتهای ملی از آن جلوگیری شد، اما بازارهای سهام در سراسر جهان کاهش پیدا کردند. پس از آن و طی سالهای آینده، هزینه مصرفکننده و سرمایهگذاری با افت قابلتوجهی مواجه شد و بهدنبال آن، کارخانهها نیروی کار خود را تعدیل کردند. در این جنگ بریتانیا نیز با آمریکا همراهی میکرد و از این طریق سهمی از بحران اقتصادی خود را حل کرد. به صورت خلاصه بهار عربی موجب شد تا چهره سیاسی برخی از کشورها (بخصوص در منطقه خاورمیانه) مورد تغییرات گسترده قرار گیرد. تا صد سال آینده بخش زیادی از اقتصاد با کمک روباتها کار خواهد کرد و دیگر محدودیتهای جسمی مانع از انجام برخی کارها و اجرای برخی از پروژهها نخواهد بود. بدون شک بخش زیادی از فعالیتهای صنعتی در سالهای آینده از سوی روباتها انجام میشود ولی این به معنای کمتر شدن نقش انسان نیست بلکه انسانها در مشاغل دیگری به کار گرفته میشوند که اغلب ناظر بر فعالیتهای روباتها هستند.
اما آیا بحرانهای اقتصادی، میتواند تبعات ژئوپلیتیک برای جهان داشته باشد؟ البته منافع ژئوپلیتیک کشورها نیز به سرعت دستخوش چرخشهای فاحشی خواهند شد. البته باید خاطر نشان کرد با توجه به تاریخ اقتصادی جهان، در صورت تشدید و گسترده بودن رکود اقتصادی اخیر بعید است که تبعات ژئوپلیتیک و سیاسی آن فقط به جنگ روسیه و اکراین ختم شود! بحران اقتصادی ۲۰۰۸ بدترین فاجعه اقتصادی بود که پس از رکود سال ۱۹۲۹ گریبانگیر جهان شد! رکود بزرگ بدترین بحران اقتصادی پس از انقلاب صنعتی در جهان بود که با سقوط بازار سهام در اکتبر سال ۱۹۲۹ آغاز شد. در تاریخ ۲۹ اکتبر ۱۹۲۹ که سهشنبه سیاه نام گرفت، بورس آمریکا سقوط کرد و خبر آن به سرعت در جهان پیچید و از آن پس طولی نکشید که جریان رکود اقتصادی در تمام کشورهای جهان به سرعت گسترش یافت. ما بهبود آمریکا از شوک بسیار سریع نبود، با رکود اقتصادی تا مارس ۱۹۷۵ ادامه یافت و کاهش نرخ تورم (تورم بالا و بیکاری مداوم) در طول این دهه ادامه یافت. در ادامه سعی خواهد شد جهت درک بهتر موضوع تحولات اقتصادی ۸۰ سال اخیر و پیامدهای سیاسی نظامی آن را با هم مروز کنیم. در ادامه سعی خواهیم کرد به مرور بخشی از این رخدادها بپردازیم.
البته نمیتوان گفت که چه مشاغلی است و چه تعداد شغل در سالهای آتی ایجاد میشود ولی ما میتوانیم با اطمینان بگوییم که اقتصاد دنیا در سالهای پیش رو دیگر اقتصادی کارمحور نیست و تکنولوژی و روباتها میتوانند مرکز اصلی فعالیتهای اقتصادی را بر عهده بگیرند. باید به این نکته توجه کرد که به دلیل طول عمر بالای روباتها و قدرت زیاد آنها، هزینه تمامشده استفاده از روباتها در فعالیتهای صنعتی و تولیدی بسیار پایین است بنابراین روباتها میتوانند جایگاه ویژهای در اقتصاد داشته باشند. بهار عربی موجب شد تا حاکمان قدرت در کشورهای تونس، مصر، لیبی، یمن از قدرت برکنار شوند. بحران بانکی اقتصادی در آمریکا موجب شد ساختار بانکهای بینالمللی بسیار بیثبات شود و به این ترتیب، یکی از اصلیترین بخشهای اقتصاد متزلزل شد. در بازار پول، شرکتها نقدینگی مازاد خود را سپردهگذاری میکنند تا بتوانند از سود آن بهرهمند شوند. زنگ آغاز بحران اقتصادی ۲۰۰۸ در ماه مارس این سال نواخته شد؛ وقتی که سرمایهگذاران بانک بیر استیرنز به دلیل وجود داراییهای سمی در ترازنامه این باک، سهام خود را در آن فروختند. بانکهای مرکزی ایالات متحده آمریکا، فرانسه، ژاپن، آلمان، بریتانیا، اسپانیا بصورت طی گزارشهای منظم خود اعلام داشته اند که بصورت میانگین نرخ تورم در کشورهای یاد شده به بالاترین حد خود طی دو دهه اخیر رسیده است.
